Veldhoven, februari 2018 – Belangstellenden en PvdA-fractieleden bespraken met Hans Lindeijer, PvdA-kenner van het thema, de voors en tegens van het basisinkomen, een belangrijk punt in het Veldhovens verkiezingsprogramma. Een pittige discussie, zoals altijd, als het over dit onderwerp gaat. Een korte impressie.
Idealiter is een basisinkomen een maandelijks bedrag, genoeg om van te leven, te wonen en deel te aan de samenleving. Het gaat naar elke Nederlander ongeacht leeftijd en afkomst en in welke samenlevingsvorm dan ook. Er zijn geen verplichtingen of toetsen van inkomen of vermogen aan verbonden. De bedoeling is onder meer stigmatisering, fraude of terugbetalingen met boetes en rente-opslag te minimaliseren.
Dit ideaalbeeld is nog ver weg. Veel experimenten zijn nog nodig, vooral ook betrouwbare gegevens, te verzamelen waar basisinkomen al praktijk is. Intussen ontstaat wel zicht op bruikbare tussenvormen. De bedoeling is steeds de bureaucratie en controles rond kinderbijslag, AOW, WW, bijstand, huur toeslag, invaliditeit-uitkeringen en dergelijke te verminderen en waar mogelijk uit te bannen. Maar… bestaande zekerheden mogen daarbij niet worden aangetast.
De omschakeling naar basisinkomen als kern van een moderne verzorgingsstaat, zal zeker vijf tot tien jaar in beslag nemen. Zij vereist aanpassing van sociale wetten en herziening van belastingen. Van belang is dat ‘Den Haag’ de voordelen van basisinkomen gaat inzien en ernaar gaat handelen. Bovendien is er voor een permanent karakter een brede politieke én publieke steun nodig. Invoeren zal in ieder geval stapsgewijs moeten gebeuren. Zo zou je kunnen beginnen met een laag bedrag en dit jaarlijks verhogen, intussen andere uitkeringen verminderen. Of je start bij ouderen en verlaagt in stappen de leeftijd die in aanmerking komt.
Een volwaardig basisinkomen experiment start in Leeuwarden, de Europese Culturele Hoofdstad 2018 dankzij de inspanningen van PAL/GroenLinks en PvdA. Verder hebben Groningen, Utrecht, Tilburg en Wageningen ruimte om te experimenteren. Andere initiatieven leggen het accent op het veranderen van de huidige bijstandsregeling. Ze leggen het accent onder meer op stimuleren en vertrouwen in plaats van op dwingen en controleren. Zo heeft Eindhoven de ‘stimulerende bijstandsregeling’, afgestemd op en burgerbetrokkenheid en maatwerk. Nijmegen kent een lokale variant van het basisinkomen, dat streeft naar een vriendelijker en eenvoudiger systeem van sociale zekerheid met minder regels en minder uitvoeringskosten. Amsterdam tenslotte wil een meer socialere bijstand, afgestemd op de mensen met een uitkering die aan het werk willen. Op mensen ook die de regie op hun eigen leven terug willen pakken en niet op die paar die dat niet willen. Het beleid moet uitgaan van vertrouwen zodat mensen weer gaan geloven in hun eigen kunnen en initiatief.
En Veldhoven?
Het is, zoals gezegd, zaak betrouwbare gegevens te verzamelen. Tastbare uitkomsten van experimenten over het gedrag in een ‘tijdelijke nieuwe verzorgingsstaat’ zal de onzekerheid bij beleidsmakers verminderen en hun keuze makkelijker maken. Het zal ook publieke belangstelling wekken en tot politieke keuzes aanzetten. Gezien de tijdsinvestering om iets van de grond te krijgen, is regionaal optrekken aan te bevelen.
Goede experimenten (afhankelijk van het doel) lopen een 2 jaar, omvatten zo’n 1.000 personen en leveren alleen betrouwbare metingen op bij een deskundige opzet. Enkele universiteiten en Hogescholen geven aan eventuele experimenten wetenschappelijk te willen begeleiden. De meeste experimenten richten zich op werklozen. Wat basiszekerheid doet bij werkende mensen, is nauwelijks onderzocht. Wel melden personeel management en vakbonden verontrustende zaken zoals een overspannen arbeidsmarkt in veel sectoren en persoonlijke drama’s, veroorzaakt door onzekerheid over werk en inkomen. Maar ook toenemende werkdruk en bureaucratie, frustratie en verloren kennis door werken onder het eigen niveau en steeds meer ‘werkende armen’.
Durven werkende mensen voor een verbetering te kiezen als hen enkel basiszekerheid wordt geboden, maar wel mét alle vrijheid? Hoeveel kiezen een omscholing, nemen even rust of gaan korter werken? En is er dan minder ziekteverzuim en burn-out?
Komt het tot een goed plan waar meer politieke partijen en werkgevers- en vakbonden achter staan, dan is er ook geld voor dit project te vinden. Zeker als het aansluit bij het huidige zoeken naar een duurzame manier van werken.
’n Schat aan informatie
www.basisinkomen.nl en hun nieuwsbrief.
http://factorvijf.eu/wp-content/uploads/MANIFEST-DUURZAAM-WERKEN.pdf
De voortgang van het experiment ‘banenpool met inkomensgarantie’ volgen? Stuur dan een mailtje naar [email protected]
Lees hier het artikel in pdf
